نکاتی درباره‌ی آموزش موسیقی به افراد دارای اوتیسم

نوشته‌ی*Lisa Jo Rudy
ترجمه‌ی بابک ولی‌پور
منتشر شده در هفته نامه‌‌ی سلامت

برای بسیاری از افراد دارای اوتیسم، موسیقی قلمرویی از لذت‌های خاص است و موسیقی درمانی راهکار مشهوری برای خردسالان و بزرگسالان دارای اوتیسم به شمار می‌رود. عجیب است که اگر نگوییم هیچ‌یک، اما تعداد بسیار کمی از مربیان موسیقی برای کار با افراد دارای اختلالات ناشی از اوتیسم تربیت شده‌اند. از پیامدهای این امر دشواری یافتن مربی‌ای است که علاقه و توان آموزش صحیح خواندن یا نواختن به کودکان اوتیستیک علاقه‌مند به موسیقی را داشته باشد. حتی دشوارتر از آن یافتن مربی برای نوجوان یا فرد بزرگسال دارای اوتیسم است. مزایای آموزش موسیقیایی البته که بسیار است. آموزش موسیقیایی نه تنها توانایی‌های شناختی و حرکتی را تقویت می‌کند بلکه منبعی شگفت‌انگیز از لذت شخصی هم هست. افزون بر این حقیقت که خواندن یا نواختن در گروه موسیقی می‌تواند باعث ایجاد مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی، اعتماد به نفس، دوستی و احترام به خود و دیگران شود، واضح است که آموزش موسیقیایی به درستی ارزش پی‌گیری را دارد.
پسر من «تام» بیش از هفت سال درس‌هایی با ساز کلارینت گرفت و چهار سال هم پیانو نواخت. تمام مربیانش مساله‌ی مشترکی داشتند: هیچ‌کدام هرگز با شخص دارای اوتیسم کار نکرده بودند. هرچند همه‌ی آن‌‌ها میل به تلاش داشتند. با گذشت زمان، تام از مرحله‌ی فرو کردن اسباب‌بازی‌هایش در انتهای شیپوری کلارینت و اجرای قطعه‌ی «Hot Cross Buns» (نان شیرینی مخصوص عید پاک) روی پیانو تا حضور در بَند (گروه) موسیقی جَز پیشرفته و بَند کمپ تابستانی و نواختن Fur Elise بتهوون رشد کرد.

نکاتی درباره‌ی آموزش موسیقی به افراد دارای اوتیسم
معلمان تام چگونه موفق شدند؟ مانند تمامی معلم‌های خوب، آن‌ها از مجموعه‌ی متنوعی از وسایل، بردباری زیاد، شوخ طبعی و میزان قابل توجهی انعطاف بهره بردند. علاوه بر این موارد، تکنیک‌های زیر مخصوصا موثر بودند:
• به نظر می‌رسد ترکیبی از تکنیک‌های آموزشی «چند حسی» [درگیر کردن حواس مختلف در یک زمان] به خوبی عمل می‌کند. ضربه‌های ریتمیک، دست زدن‌های ریتمیک، استفاده از لوازم کمکی بصری برای آموزش ارزش زمانی نُت‌ها، حتی حرکت دور اتاق برای رقصیدن با نت‌های سیاه و سفید و چنگ می‌تواند موثر باشد.
• از آنجا که کودکان دارای اوتیسم اغلب دارای شنوایی موسیقی کامل (perfect pitch) هستند، اگر کودکتان توانایی غیرعادی در نامیدن نت‌ها بدون ارجاع به مرجع صوتی را دارد، ارزشش را دارد تا این مورد را بررسی کنید. همچنین بسیاری کودکان دارای اوتیسم توانایی اجرا بر اساس گوش را دارند. معلمان تام از قابلیت نواختن با گوش استفاده کردند، او را وادار به تکرار عبارت‌های موسیقی می‌کردند بدون آن‌که نگران باشند که کدام نت در حال نواخته شدن است.
• همراه کردن نام نت‌ها با صداها می‌تواند شروع بهتری نسبت به همراه کردن نام نت‌ها و نشانه‌های نوشتاری آن‌ها باشد. هنگامی که هنرجو نت‌ها و نام‌هایشان را بداند، راحت‌تر می‌تواند نت‌خوانی [از روی کاغذ] خود را ارتقا دهد.
• انتخاب قطعات بر اساس علاقه‌ی هنرجو روشی عالی برای جلو رفتن است. پسر ما عاشق هرآن چیزی بود که در فیلم Fantasia می‌شنید، یا حتی در مجموعه کارتون کودکان «Little Einsteins».
• برخی از افراد داری اوتیسم دارای حس‌آمیزی «synesthesia» هستند. یک توانایی در مرتبط کردن نت‌های موسیقی با رنگ‌ها، شکل‌ها و غیره. ارزنده است که از شاگردتان بپرسید چه رنگ‌ها و اَشکالی را در تصور خود با شنیدن نت‌های مشخص می‌بیند. پسر ما نت‌ها را به مانند رنگ‌های درون طیف رنگین کمان می‌بیند (قرمز، نارنجی، زرد، سبز، آبی، نیلی و بنفش) بنابر این نت «دو»: قرمز، نت «ر»: نارنجی و غیره.
• برای معلمان مهم است که بدانند کودکان دارای اوتیسم، حتی با اختلالات کلامی، ممکن است استعداد قابل توجهی داشته باشند و ترس از صحنه‌شان کم باشد یا اصلا ترس از صحنه نداشته باشند. معلمان باید به طور جدی به آماده ‌سازی کودکان اوتیستیک برای اجرای رسیتال توجه کنند. با این وجود نه فقط تمرین موسیقی بلکه فرآیند اعلام برنامه، به صحنه رفتن، اجرای قطعه‌ی موسیقی و نهایتا ترک مناسب صحنه دارای اهمیت است.

آماده سازی فرد دارای اوتیسم برای یک کنسرت گروهی
اگر به حضور فرزندتان در یک گروه موسیقی از هر نوعی امیدوار هستید، آماده سازی بسیار اهمیت دارد. موسیقی با پایه‌ی گروه نوازی که قابل پیش بینی و تکرار شدنی است روشی خوب برای افراد دارای اوتیسم درهمکاری با دیگر افراد، بدون فشار ناشی از تعاملات جدید است. به بیان دیگر این شیوه باعث درک سکوت‌هاست و توانایی ساکت ماندن را هنگامی که دیگران می‌خوانند یا می‌نوازند به فرد می‌دهد. علاوه بر آن، یک بَند، ارکستر یا گروه کُر بزرگ و پرصداست و چراغ‌های صحنه پر نور؛ همه‌ی این موضوعات حسی می‌توانند نگران کننده باشند. واضح است که قرار دادن یک فرد دارای اوتیسم که در سطح دیگر اعضا اجرا نمی‌کند در گروه فکر خوبی نیست. در این‌جا نکاتی درباره‌ی آماده‌سازی فرد دارای اوتیسم برای یک اجرای گروهی ذکر می‌شود:
• افراد دارای اوتیسم ممکن است در دنبال کردن یک مسیر کلامی دچار سختی شوند («اوکی! بیایید به صفحه‌ی ۵۴ برویم و از میزان ۶ شروع کنیم»). یک رهبر گروه، دستیار، حامی یا دوست می‌تواند کنار هنرجو بنشیند و او را در یافتن نقطه‎ی دقیق در صفحه یاری کند. بسته به نیازهای فرد دارای اوتیسم آن فرد گماشته یا دوست می‌تواند در صورت نیاز در یافتن محل نشستن نوازنده و ورود و خروج به صحنه کمک کند.
• مطمئن شوید که هنرجویتان می‌داند کِی و چه مدت باید میان عبارت‌ها سکوت کند. برای کمک می‌توانید کار گروه را ضبط کنید و از هنرجو بخواهید که بخش خودش را با آن تمرین کند.
• تمامی مراحل آمدن به روی صحنه، نواختن و خروج از صحنه را تمرین کنید. اگر نیاز به جابه‌جایی پایه‌های نت یا دیگر وسایل موسیقی بر روی صحنه وجود دارد، مطمئن باشید که این کار باید جزئی از تمرین باشد. اگر چراغ‌ها قرار است روشن شوند، چراغ‌ها را هم در تجربه‌ی تمرینی وارد کنید.
• به جایگاه کودک دارای اوتیسم در گروه توجه کنید. برخی افراد داری اوتیسم به صدا حساس هستند؛ نشاندن یک کودک دارای اوتیسم کنار تیمپانی می‌تواند انتخاب بدی باشد.
• همه به تمرین نیاز دارند، اما افراد دارای اوتیسم نه تنها باید تمرین کنند بلکه باید آموزش‌های بیشتری در صورت نیاز ببینند، در این صورت است که موسیقی به شکل دقیق فراگرفته می‌شود. برای فرد دارای اوتیسم از یاد بردن آموخته‌ی نادرست موسیقیایی می‌تواند بسیار سخت باشد.

نکته‌ی پایانی، حال که امکان قرار گرفتن اوتیسم در مسیر توانایی موسیقیایی وجود دارد، این احتمالا معادل است با اینکه اوتیسم باعث رشد توانایی موسیقیایی است. مشکلاتی که فرد دارای اوتیسم عموما با آن مواجه است به تولید موسیقی مربوط نیست بلکه از توانایی خواندن و درک علایم نت‌نگاری و مدیریت مسائل احساسی مربوط به گروه‌نوازی ناشی می‌شود. افراد دارای اوتیسم در یادگیری اطلاعات پایه‌ای- نت‌نویسی، دینامیک‌ها، کشش‌های زمانی و غیره، ممکن است به زمان بیشتری نیاز داشته باشند. هرچند اغلب بردباری، کار سخت و فداکاری مربی، پاداش با ارزشی را در پی خواهد داشت.

* متخصص اختلالات ناشی از اوتیسم

برگرفته از سایت www.autism.about.com